شوک آنافیلاکسی در کودکان چیست و چگونه اتفاق می افتد؟

مقدمه و شناخت بیماری

شوک آنافیلاکسی یا آنافیلاکتیک در کودکان چیست؟

آنافیلاکسی یک واکنش ازدیاد حساسیت شدید، سریع و تهدید کننده حیات است که کل بدن کودک را درگیر می کند. این واکنش معمولا در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه بعد از تماس با آلرژن هایی مثل بادام زمینی یا نیش زنبور اتفاق می افتد (گاهی ممکن است علائم با تاخیر بیشتری رخ دهند)؛ سپس سیستم ایمنی بدن کودک سریعا فعال شده و علائم این بیماری بروز می کنند.

کدام کودکان در معرض خطر آنافیلاکسی هستند؟

کودکانی که سابقه حساسیت، آسم، بیماری قلبی و آنافیلاکسی داشته باشند، بیش از باقی کودکان در خطر شدیدتر شدن علائم و مدیریت سخت‌تر این بیماری هستند.

آیا شوک آنافیلاکسی خطرناک است؟

بله؛ این بیماری به علت درگیری کل سیستم های بدن به ویژه راه هوایی، تهدید کننده حیات است اگرچه با درمان به موقع می توان جان کودک را نجات داد.

چرا آنافیلاکسی تهدید کننده زندگی است؟

این بیماری به علت درگیر کردن ارگان های حیاتی بدن مثل راه هوایی و قلب و … و ایجاد علائم متعدد به ویژه باریک کردن راه هوایی و اختلال در سیستم قلبی عروقی، می تواند منجر به مرگ بیمار شود.

تفاوت شوک آنافیلاکسی با سایر واکنش های آلرژیک چیست؟

تفاوت اصلی در شدت علائم است؛ در شوک آنافیلاکسی راه هوایی، سیستم قلبی عروقی و بیشتر ارگان ها دیگر بدن درگیر هستند و علائم شدیدی ایجاد می کنند که می تواند منجر به مرگ بیمار شود اما در سایر واکنش های آلرژیک، شدت علائم کمتر است.

واکنش آنافیلاکتیک دوفازی چیست؟

در 20 درصد مواقع (منبع) بیمار چند ساعت بعد از بهبودی اولیه، مجددا علائم آنافیلاکسی را نشان میدهد که ممکن است حتی از فاز اولیه شدیدتر باشد؛ به این حالت واکنش آنافیلاکتیک دوفازی گفته می شود.

علائم و علت‌ها

چه چیزی باعث آنافیلاکسی در کودک می‌شود؟

واکنش های حساسیتی به علت پاسخ گسترده و شدید سیستم ایمنی بدن به آلرژن ها ( مواد حساسیت زا) رخ میدهند؛ این واکنش ها می تواند خفیف تا شدید باشند. آنافیلاکسی شدید ترین نوع این واکنش ها است.

شایع ترین علل شامل آلرژن های غذایی، برخی داروها (مثل آنتی بیوتیک ها، nsaid ها، آسپرین و دارو های تزریقی قبل از تصویربرداری) و نیش یا گاز حشراتی مثل زنبور و مورچه آتشین هستند. علل کمتر شایع شامل لاتکس، داروهایی بیهوشی و ورزش ( مانند دویدن، پیاده روی یا ورزش کردن در هوای گرم، مرطوب یا سرد) هستند.

بعضی از غذاها هم منجر به آنافیلاکسی می شوند. حدود 3 میلیون نفر از افراد جوان از آلرژی غذایی رنج میبرند. هشت ماده غذایی که بیشتر منجر به شوک آنافیلاکسی می شوند عبارتند از: شیر، تخم مرغ، بادام زمینی، مغزها (مثل گردو بادام فندق بادام هندی و …)، گندم، سویا، ماهی و صدف.

علائم آنافیلاکسی در کودک چیست؟

شوک آنافیلاکسی یک وضعیت تهدید کننده حیات است و سریعا باید کودک را به اورژانس منتقل کنید تا اپی نفرین دریافت کند. در شوک آنافیلاکسی، سیستم ایمنی مقدار زیادی مواد شیمیایی آزاد می کند که منجر به تنگی راه تنفسی و افت فشار خون می شود. سایر علائم شامل:

• درد شکم
• صداهای غیر طبیعی تنفسی
• احساس خفگی و ناراحتی در قفسه سینه
• سرفه
• نبض ضعیف و تند
• اسهال
• مشکل در بلع و تنفس
• احتقان بینی
• سرگیجه
• تهوع و استفراغ
• ورم صورت و چشم ها و زبان
• بیهوشی
• تنفس سریع
• احساس خفگی و گیجی
• پوست سرد
• رنگ پریدگی یا آبی شدن پوست، لب و زبان

علائم چه زمانی ظاهر می‌شوند؟

معمولا علائم در عرض چند دقیقه بعد از تماس با ماده آلرژن رخ می دهد؛ هر چند گاهی علائم ممکن است نیم ساعت بعد یا بیشتر پدیدار شوند.

تشخیص و آزمایش‌ها

چگونه آنافیلاکسی در کودک تشخیص داده می‌شود؟

در معاینه بالینی وضعیت هوشیاری، فشار خون، راه هوایی و تنفس کودک بررسی می شود.

علائم زیر در معاینه مشهود است:

• بی قراری و اضطراب، آنژیوادم شدید (تورم سریع لب و زبان)
• تنفس سریع (tachypnea)
• صدای تنفسی غیر طبیعی به علت بسته شدن حنجره یا حلق (stridor)
• مشکل در صحبت کردن به علت اسپاسم عضلاتی که تارهای صوتی را کنترل میکنند (dysphonia)
• مشکلات سیستم عصبی مثل از دست دادن هوشیاری
• کهیر در هر جایی از بدن
• مشکلات گوارشی مثل استفراغ و اسهال و ورم شکم

پزشک ممکن است سوالات زیر را از والدین بپرسد:

• آیا مصرف ماده غذایی خاصی باعث این شرایط شده است؟
• آیا کودک شما دارو مصرف میکند و احتمال می دهید دارو عامل این شرایط باشد؟
• آیا با لاتکس تماس بودداشته است؟
• آیا توسط حشره خاصی نیش زده یا گاز گرفته شده است؟

ممکن است آزمایشات زیر انجام شوند:

• بررسی آلرژی به مواد غذایی
• بررسی آلرژی به داروها
• بررسی واکنش های آلرژیک وابسته به IgE
• آزمایش خون (در مواد آلرژی به دارو یا نیش حشرات می تواند کمک کننده باشد.) این آزمایش ها شامل:
  • • بررسی تریپتاز ( tryptase) برای کمک به تایید تشخیص
    • تست پوستی یا تست خون Ige

درمان و دارو‌ها

آنافیلاکسی در کودک چگونه درمان می‌شود؟

آنافیلاکسی یک وضعیت اورژانسی است. ابتدا سریعا با 115 تماس بگیرید.

تا رسیدن آمبولانس اقدامات زیر را انجام دهید:

• راه هوایی، وضعیت تنفس و در صورت امکان فشار یا نبض کودک را چک کنید و در صورت لزوم احیا را شروع کنید.
• آرام باشید و کودک را آرام کنید.
• اگر واکنش ناشی از نیش زنبور است، نیش را با جسمی صاف و محکم مثل کارت بانکی بتراشید و خارج کنید (از موچین استفاده نکنید چون فشردن محل نیش، باعث آزاد شدن بیشتر سم می شود)
• برای پیشگیری از شوک، کوک را به پشت بخوابانید و پاها را حدود 20 سانتی متر بالاتر از سطح بدن نگه دارید و او را با پتو گرم نگه دارید (این حالت فقط ​​در صورت نبود مشکل تنفسی شدید و افت فشار خون توصیه می‌شود، اما اگر بیمار دچار درگیری تنفسی باشد باید در وضعیت نشسته یا نیمه‌ نشسته باشد).
• امدادگران ممکن است برای کودک لوله تنفسی بگذارند و سریعا کودک را به مراکز درمان منتقل کنند. در بیمارستان پزشک وضعیت راه هوایی، تنفس، وضعیت فشار خون و وضعیت هوشیاری را بررسی کرده و سوالاتی در مورد سابقه واکنش های آلرژیک و موادی که کودک به آنها حساسیت دارد سوال می پرسد.

اپی نفرین موثرترین دارو برای درمان سریع است و علائمی مثل تنفس و افت فشار را سریعا بهبود می بخشد.

داروهای مورد استفاده در درمان شوک آنافیلاکسی در کودکان (شوک آلرژیک)

بعد از اپی نفرین، ممکن است دارو های زیر تجویز شود:

• آنتی هیستامین هایی مثل دیفن هیدرامین
• کورتیکواستروئیدها مثل پردنیزولون برای کاهش التهاب و بهتر شدن وضعیت تنفس
• اکسیژن و سالبوتامول برای کمک به تنفس
• سرم تراپی در صورت افت فشار

بسته به شدت علائم، بیمار 2 تا 12 ساعت یا حتی بیشتر تحت نظر بماند

پیشگیری، مدیریت و کنترل

برای جلوگیری از آنافیلاکسی در کودکم چه کاری می‌توانم انجام دهم؟

برای جلوگیری از بروز آنافیلاکسی، والدین باید کودک را از غذاها و داروهایی که سابقا منجر به آنافیلاکسی در کودک شده اند، دور نگه دارند. اگر کودک به غذای خاصی آلرژی دارد، هنگام صرف غذا بیرون از منزل حتما در مورد مواد اولیه سوال بپرسید و در خرید، برچسب ترکیبات مواد تشکیل دهنده محصولات را با دقت مطالعه کنید.

اگر کودک به نیش حشرات حساسیت دارد نکات زیر را رعایت کنید:

• از پوشاندن لباس آستین کوتاه یا شلوارک به کودک خودداری کنید
• اجاره ندهید کودک پا برهنه رو علف ها راه برود
• لباس رنگ روشن برای او انتخاب نکنید
• به او آموزش دهید که در مواجهه با حشرات، به آرامی از کنار آن ها عبور کند
• از عطر، ادکلن و لوسیون های معطر استفاده نکنید
• از نوشیدن مستقیم از قوطی های باز نوشیدنی خودداری کند

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آلرژی غذایی در کودکان، می‌توانید مقاله «حساسیت غذایی در کودکان» را مطالعه کنید.

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟

این بیماری تهدید کننده حیات است؛ در صورت مشاهده علائم زیر سریعا به اورژانس مراجعه کنید:

درمان فوری و اورژانسی شوک آنافیلاکسی چیست؟

مهم ترین دارو در درمان این بیماری اپی نفرین است.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

این بیماری تهدید کننده حیات است؛ علاوه بر افزایش آگاهی خود در این باره، حتما لیستی از مواد حساسیت زا برای فرزند خود تهیه کنید و این لیست را همراه نکات مهم تشخیص و اقدامات لازم در صورت بروز علائم، در دسترس سایر افراد خانواده و مراقبان کودک‌تان قرار دهید.